زندگینامه و آثار عباس کیارستمی

عباس کیارستمی (۲۲ ژوئن ۱۹۴۰، تهران – ۴ ژوئیه ۲۰۱۶، پاریس) از مهم‌ترین فیلمسازان موج نو سینمای ایران بود که با سبک مینیمال و استفاده از بازیگران غیرحرفه‌ای، جایگاه ویژه‌ای در سینمای جهان یافت. در این مقاله به بررسی کامل زندگینامه، فیلم‌شناسی، سبک کاری و دستاوردهای بین‌المللی او می‌پردازیم.

زندگی‌نامه

دوران کودکی و تحصیل

عباس کیارستمی در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۰ در تهران متولد شد و در رشتهٔ هنرهای زیبا از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. علاقهٔ او به هنرهای تصویری از همان کودکی با نقاشی و عکاسی آغاز شد.

ورود به سینما

در سال ۱۹۶۹ به مؤسسهٔ فرهنگی کودکان و نوجوانان پیوست و یک سال بعد اولین فیلم کوتاه خود، نان و کوچه (۱۹۷۰)، را ساخت که سرآغازی برای کارنامهٔ پربار او بود.

زندگی شخصی و هنرهای فرعی

کیارستمی علاوه بر فیلمسازی، در شعر و عکاسی نیز فعال بود. مجموعه شعر راه رفتن با باد و نمایشگاه‌های عکاسی او در داخل و خارج از ایران برگزار شد.

آخرین سال‌ها و درگذشت

پس از ابتلا به بیماری گوارشی در مارس ۲۰۱۶، برای ادامهٔ درمان به پاریس رفت و در ۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۶ درگذشت. محل دفن او بر اساس وصیتش در لواسان است.

فیلم‌شناسی

در طول بیش از چهار دهه فیلمسازی، عباس کیارستمی مرزهای مستند و داستان را درنوردید و با آثاری کم‌حجم اما پرمغز، به یکی از تأثیرگذارترین کارگردانان سینمای جهانی بدل شد . آثار او از فیلم‌های کوتاه آموزشی دههٔ ۱۹۷۰ آغاز شد و با سه‌گانهٔ کوکر، فیلم‌های مینیمالیستی فلسفی و آثار بین‌المللی همچون «کپی برابر اصل» و «مثل کسی در عشق» ادامه یافت .

فیلم‌های کوتاه

نان و کوچه (Bread and Alley)

پسر بچه‌ای با یک نان در راه بازگشت به خانه با سگی مواجه می‌شود که امنیت او را تهدید می‌کند .
این اولین فیلم کوتاه کیارستمی بود و سبک مستندسازانه با تمرکز بر تجربهٔ واقعی کودکان را نشان می‌دهد .

زنگ تفریح (Recess)

یک پسربچه توپ خود را داخل خیابان می‌اندازد و تعامل او با همسالانش روایت می‌شود .
این فیلم کوتاه منعکس‌کنندهٔ دغدغه‌های آموزشی و اجتماعی کیارستمی در برنامه‌های کودکان است .

دو راه‌حل برای یک مسئله (Two Solutions for One Problem)

داستان درگیری دو پسربچه پس از پاره‌شدن دفتر یکی از آن‌ها و راه‌حل‌های ممکن برای حل مسئله را بررسی می‌کند .
تأکید فیلم بر تصمیم‌گیری اخلاقی و مسئولیت‌پذیری کودکان است و سبک آموزندهٔ او را نمایش می‌دهد .

سه‌گانهٔ کوکر

خانهٔ دوست کجاست؟ (Where Is the Friend’s House?)

پسرکی تلاش می‌کند دفتر دوستش را به خانهٔ او برساند تا مانع اخراجش شود .
این اثر با ساختاری ساده و دغدغهٔ انسانی، نقطهٔ عطفی در سینمای ایران بود و شهرت بین‌المللی یافت .

زندگی و چیزهای دیگر (And Life Goes On)

کیارستمی پس از زلزله کوکر در سال ۱۹۹۰ به دنبال بازیگران فیلم اول می‌گردد و روایت نیمه‌مستند از وضعیت پس از فاجعه را ارائه می‌دهد .
این فیلم پیوند مستندسازی و داستان‌گویی و همدلی با بازماندگان زمین‌لرزه را به تصویر می‌کشد .

زیر درختان زیتون (Through the Olive Trees)

ماجرا حول ساخت فیلم دوم سه‌گانه در روستایی زلزله‌زده است و روابط پیچیدهٔ بازیگران و سازندگان را نشان می‌دهد .
ساختار متا و بازتاب فرایند فیلمبرداری، نگاهی نو به سینما به‌عنوان یک فرایند هنری و اجتماعی ارائه می‌دهد .

فیلم‌های بلند برجسته

نزدیک‌شو (Close‑Up)

هاوشین سبزیان با جعل هویت فیلمساز محسن مخرمباف، خانواده‌ای را متقاعد می‌کند در فیلم او بازی کنند و سپس محاکمه‌اش مستندسازی می‌شود .
این دکوفیکشن نوآورانه مرز حقیقت و روایت را به چالش می‌کشد .

طعم گیلاس (Taste of Cherry)

مرد میانسالی در حومهٔ تهران به‌دنبال فردی می‌گردد تا پس از خودکشی او را دفن کند و در خلال سفر با انسان‌های مختلفی گفتگو می‌کند .
فیلم با تصاویر گسترده و دیالوگ‌های کم‌حرف، به پرسش‌های معنوی دربارهٔ زندگی و مرگ می‌پردازد .

باد ما را خواهد برد (The Wind Will Carry Us)

خبرنگاری با هویت مهندس شهری به روستایی در کردستان می‌رود تا مراسم سوگواری پیرزنی را مستندسازی کند اما تأخیر مرگ او باعث تأمل در زندگی می‌شود .
این اثر با ارجاع به شعر فروغ فرخزاد و ساختاری شاعرانه، تعمق در زندگی روستایی و مفهوم زمان را برجسته می‌کند .

ABC آفریقا (ABC Africa)

کیارستمی به دعوت سازمان ملل به اوگاندا می‌رود تا تلاش‌های زنان برای نگهداری یتیمان را مستندسازی کند و فیلمی طولانی‌مدت ارائه می‌دهد .
فیلم با تصاویر صمیمی از کودکان و تأکید بر تاب‌آوری در برابر جنگ و بیماری، ابعادی جدید از انسان‌گرایی او را نشان می‌دهد .

ده (Ten)

ده گفتگو میان یک زن جوان و مسافرانی که در خودروی او سوار می‌شوند را ثبت می‌کند و مسائلی چون خانواده و جنسیت را بررسی می‌کند
سبک داکوفیکشن و قاب‌بندی ثابت دوربین داخل خودرو، توجه ویژه به دیالوگ و رفتار طبیعی بازیگران را ممکن می‌سازد .

کپی برابر اصل (Certified Copy)

نویسندهٔ بریتانیایی و یک فروشندهٔ عتیقهٔ فرانسوی در توسکانی آشنا می‌شوند و رابطهٔ آن‌ها در طول یک روز پیچیده و دوپهلو می‌شود .
فیلم با موضوع اصالت و کپی، مرز بین واقعیت و بازنمایی را مورد پرسش قرار می‌دهد و فضایی شاعرانه در چشم‌اندازهای توسکانی ایجاد می‌کند .

مثل کسی در عشق (Like Someone in Love)

آکی‌کو، دانشجوی جامعه‌شناسی در توکیو، به‌عنوان فاحشهٔ سطح بالا کار می‌کند و عملکرد او در روابط انسانی را زیر ذره‌بین می‌برد .
این اثر اولین تجربهٔ کیارستمی در سینمای ژاپن است و با روایت آرام و تمرکز بر جزئیات روزمره، بازتاب تنهایی و نیاز به ارتباط را نمایش می‌دهد .

سبک کاری و تأثیر

سبک کیارستمی بر پایهٔ مینیمالیسم و واقع‌گرایی استوار است. او با دیالوگ‌های طبیعی و قاب‌بندی ساده، مرز بین مستند و داستان را درمی‌نوردید.

نتیجه‌گیری

عباس کیارستمی با آثاری تأمل‌برانگیز و ساده، نه‌تنها موج نو سینمای ایران را پایه‌گذاری کرد؛ بلکه تأثیری ماندگار بر سینمای جهانی گذاشت.