بهترین سریال‌های خانوادگی ایرانی: سفری در دنیای صمیمیت، عشق و واقعیت
مقدمه
سریال‌های خانوادگی ایرانی از دیرباز نقشی کلیدی در فرهنگ‌سازی، آموزش مفاهیم اخلاقی، و شکل‌دهی به روابط اجتماعی ایفا کرده‌اند. این سریال‌ها، برخلاف آثار صرفاً سرگرم‌کننده، اغلب با هدف نمایش دغدغه‌های واقعی مردم ساخته می‌شوند. در این مقاله قصد داریم نگاهی داشته باشیم به بهترین سریال‌های خانوادگی ایرانی؛ آثاری که نه تنها در زمان پخش، محبوب و پربیننده بودند، بلکه هنوز هم در حافظه‌ی جمعی مخاطبان باقی مانده‌اند.
—
۱ . پدرسالار (۱۳۷۴(
خلاصه داستان یکی از ماندگارترین آثار تلویزیون ایران، سریال پدرسالار به کارگردانی اکبر خواجویی است. داستان حول محور خانواده‌ای سنتی می‌چرخد که پدر خانواده، «اسدالله خان» (با بازی زنده‌یاد جمیله شیخی و سپس محمدعلی کشاورز)، نقشی بسیار مقتدر دارد. با ورود یک عروس جدید، نظم خانواده دچار چالش میشود.
داستان مجموعه دربارهٔ پدر میانسالی به نام «اسدالله خان» است. اسدالله‌خان پدری مهربان، خانواده‌دوست، دلسوز و در عین حال سختگیر و پرصلابت است. به باور او همهٔ پسرانش پس از ازدواج می‌بایست در خانهٔ بسیار بزرگ او زندگی کنند. او چنین سیاستی را در مورد دو دخترش «مهری» و «زری» در پیش نگرفته و به همین جهت آن‌ها دارای زندگی مستقلی هستند.
ماجرای اصلی سریال از ازدواج آخرین فرزند او «ناصر» آغاز میشود. ناصر که با دخترعموی خود «آذر» که تک فرزنده وصلت کرده به ناچار باید همانند دو برادر بزرگ‌تر خود در خانهٔ پدری زندگی کند. اما همسرش آذر که شاغل است و استقلال‌طلب، زندگی در خانهٔ پدرشوهر را منطقی نمی‌داند و شروع یک زندگی کاملاً مستقل و به‌دور از دخالت‌های دیگران را طلب می‌کند. آذر به شدت پای این خواسته‌اش می‌ایستد و تحت هیچ عنوان از موضعش عقب‌نشینی نمی‌کند. از طرف دیگر اسدالله‌خان نیز موافقت با آذر را نوعی شکست و ضعف تعبیر نموده و از سوءاستفادهٔ احتمالی فرزندان دیگرش در آینده نگران است
اختلاف‌نظرها به تدریج بالا می‌گیرد تا جایی که «مولود» (خواهرزن اسدالله خان) که دشمنی دیرینه‌ای با او دارد فرصت را غنیمت می‌شمرد و برای انتقام از اسدالله‌خان دست‌به‌کار میشود. مولود برای اجرای نقشه‌های خود از وجود دخترش «زهره» (که عروس اسدالله‌خان است) استفاده می‌کند. و باعث به وجود آمدن مشکلات در خانواده میشود
نکات برجسته:
بررسی رابطه نسل قدیم و جدید
تضاد سنت و مدرنیته
بازی‌های قدرتمند و داستان‌پردازی روان
—
۲. خانه سبز (۱۳۷۵(
خلاصه داستان: درباره زندگی دو زوج جوان است که در یک خانه بزرگ همراه با خانواده‌ها و دوستانشان زندگی می‌کنند. سریال با نگاه لطیف به مشکلات روزمره می‌پردازد.
خانۀ سبز یک مجموعۀ تلویزیونی ایرانی بود که در سال ۱۳۷۵ چهارشنبه شب‌ها از شبکۀ دو پخش می‌شد. این مجموعۀ تلویزیونی، کار مشترک بیژن بیرنگ و مسعود رسام از تهیه‌کنندگان تلویزیونی ایران است و در زمان پخش خود از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی بود.
داستان این مجموعه در مورد سه نسل از یک خانواده به همراه جد بزرگشان است که گاهی به صورت روح ظاهر می شود. این سه نسل در یک ساختمان زندگی و در کنار یکدیگر ماجراهای گوناگونی را تجربه می‌کنند.
نکات برجسته:
– شخصیت “رویا” و “رامبد” (با بازی مهرانه مهین‌ترابی و رامبد جوان)
– نوعی از مشاوره روانشناسی غیرمستقیم
– سبک روایت اپیزودیک با موضوعات اجتماعی
—
۳. همسران (۱۳۷۳–۱۳۷۵)
خلاصه داستان: زندگی چند زوج جوان با مشکلات ساده و روزمره، در قالب طنز ملایم به تصویر کشیده شده است. برخلاف سریال‌های آن زمان، فضای شهری و مدرن دارد.
داستان مجموعهٔ همسران راجع به دو زوج است که در یک آپارتمان با هم همسایه هستند. کمال (فردوس کاویانی) و مهین (مهرانه مهین‌ترابی) یکی از دو زوج هستند که سن بیشتری دارند. علی (فرهاد جم) و مریم (الهام پاوه‌نژاد) یک زوج دیگر هستند که از کمال و مهین جوان‌تر هستند. بعدها معلوم میشود کمال دایی مریم است که مریم از این موضوع خبر نداشته‌است. داستان سریال همسران دربارهٔ زندگی این دو همسایه است.
حاشیه‌ها
این مجموعه نخستین همکاری بیژن بیرنگ و مسعود رسام در ساخت سریال‌های تلویزیونی بود. آن‌ها برای این کار یک ساختمان در خیابان یازدهم محلهٔ سعادت‌آباد و نزدیک میدان کاج اجاره کردند که پس از آن بارها در سریال‌های دیگر نیز از آن استفاده شد
در تیتراژ پایانیِ این سریال، عبارتِ «با تشکر از خانوادهٔ محترم رجبی» به چشم می‌خورَد که تا مدت‌ها کنجکاوی مخاطبان را جلب می‌کرد. این عبارت بعدها در پایان بسیاری از سریال‌های دیگر نیز آورده شد. تا جایی که عبارتِ «با تشکر از خانوادهٔ محترم رجبی» به گونه‌ای طنز در بین مردم تبدیل شد
این سریال در ابتدا قرار بود توسط غلامحسین لطفی کارگردانی شود اما به دلیل اختلاف بین تهیه‌کنندگان، بیژن بیرنگ برای کارگردانی انتخاب شد.
نکات برجسته:
– شروعی برای ژانر خانواده-طنز در تلویزیون
– شخصیت‌های باورپذیر و خاکی
– دیالوگ‌های آشنا برای زندگی روزمره
—
۴. زیر تیغ (۱۳۸۵)
خلاصه داستان: دو دوست قدیمی، علی و محمود، در کارخانه‌ای مشغول‌اند. بر اثر اتفاقی غم‌انگیز (قتل غیرعمد توسط علی)، زندگی هردو خانواده به بحران می‌رسد.
مجموعه تلویزیونی زیر تیغ یکی دیگر از ساخته‌های تلویزیونی محمدرضا هنرمند بود که فیلمنامهٔ آن را علی‌اکبر محلوجیان نوشت و حسین علیزاده نیز آهنگسازی آن را بر عهده داشت. وجود بازیگرانی چون پرویز پرستویی و فاطمه معتمدآریا نیز عاملی برای جذب تماشاگر برای این فیلم به‌شمار می‌رفت.[ ] این مجموعه، در جشنواره تولیدات تلویزیونی رم شرکت کرد که از پنج جایزه جشنواره، دو جایزه را به خود اختصاص داد[ ] در این جشنواره که برنامه‌های تلویزیونی متعددی از کشورهای مختلف از جمله آمریکا، ایتالیا، ژاپن، انگلستان شرکت داشتند پرویز پرستویی به عنوان بهترین بازیگر مرد و محمدرضا هنرمند به عنوان بهترین کارگردان برگزیده شدند.[۱]
نکات برجسته:
– پرداخت عمیق به احساس گناه و بخشش
– بازی قوی پرستویی، کیانیان و فاطمه معتمدآریا
– روایت قوی و کارگردانی برجسته
—
۵. متهم گریخت (۱۳۸۴)
خلاصه داستان: خانواده‌ای ساده‌دل از شهرستان به تهران می‌آیند تا مشکلات پزشکی پدر خانواده را حل کنند، اما با واقعیت‌های شهری برخورد می‌کنند. هاشم آقا و خانواده‌اش در شهرستانی نه چندان دور از تهران زندگی ساده‌ای دارند. او در مغازه‌ای اجاره‌ای به تعمیر اگزوز مشغول است. پس از شدت گرفتن بیماری قلبی هاشم آقا، اعظم، دختر دانشجویش در تهران، به او و خانواده پیشنهاد می‌دهد که به تهران نقل مکان کنند تا کار راحت‌تری برای امرار معاش انجام دهد. هاشم آقا به ناچار کارش را تعطیل و به همراه خانواده‌اش به تهران نقل مکان می‌کند که پس از آن با مشکلات زیادی رو به رو میشود.
نکات برجسته:
– طنز دلنشین
– شخصیت‌هایی مثل «لطیف» و «خانم‌بزرگ» که هنوز هم محبوب‌اند
– نگاهی شیرین به تضاد روستا و شهر
—
۶. آژانس دوستی (۱۳۷۸–۱۳۸۲)
خلاصه داستان: ماجراهای روزانه‌ی یک آژانس تاکسی که راننده‌ها درگیر داستان‌های مردم می‌شوند. هر قسمت با یک سوژه‌ی جدید.
آژانس دوستی مجموعه‌ای تلویزیونی به کارگردانی گروهی مشتمل بر احمد رمضان‌زاده، محرم زینال‌زاده، حمیدرضا صلاحمند، امیر قویدل، کاوه دژکام و اکبر منصور فلاح ساخته شد و در سال ۱۳۷۸ از شبکه ۱ سیما پخش گردید. این سریال همچنین از شبکه آی‌فیلم بازپخش شده‌است.
احمد رمضان‌زاده کارگردان اصلی سریال بودجه تولید حدود شصت قسمت از این سریال را نزدیک به صد میلیون تومان دانسته‌است و متذکر شده که مشکلات مالی مانع تولید فصل سوم سریال بوده‌است.
نکات برجسته:
– فضای صمیمی و انسانی
– تنوع داستانی زیاد
– برخورد با مسائل واقعی جامعه از زبان مردم عادی
—
۷. قصه‌های مجید (۱۳۷۱)
خلاصه داستان: پسر نوجوانی به نام مجید با مادربزرگ مهربانش، بی‌بی، زندگی می‌کند. با مشکلات مدرسه، خیال‌پردازی‌های کودکانه، و مسائل ساده زندگی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.
قصه‌های مجید یک مینی‌سریال ایرانی محصول سال ۱۳۶۹ به تهیه‌کنندگی، کارگردانی و نویسندگی کیومرث پوراحمد بر پایهٔ کتابی به همین نام از هوشنگ مرادی کرمانی است. این مجموعه داستان نوجوانی بازیگوش به نام مجید (مهدی باقربیگی) را روایت می‌کند که پدر و مادرش را از دست داده و همراه با مادربزرگش بی‌بی (پروین‌دخت یزدانیان) در اصفهان زندگی می‌کند. قصه‌های مجید اوایل دههٔ ۱۳۷۰ در ۱۵ قسمت از برنامهٔ کودک و نوجوان شبکه یک پخش شد.
داستان اصلی قصه‌های مجید در کرمان می‌گذرد؛ اما در مجموعهٔ تلویزیونی محیط قصه به اصفهان تغییر یافته است. قصه‌های مجید در زمان پخش خود از محبوبیت خاصی در میان کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان برخوردار شد.
نکات برجسته:
– سبک نوستالژیک
– بازی ساده و طبیعی مهدی باقربیگی و پروین‌دخت یزدانیان
– فضاسازی عالی اصفهان
—
۸. بچه مهندس (۱۳۹۷–۱۴۰۱)
خلاصه داستان: داستان پسری به نام جواد جوادی، که از پرورشگاه شروع میشود و مسیر زندگی‌اش از کودکی تا جوانی روایت میشود. هر فصل بخشی از زندگی او را نشان می‌دهد.
بچه‌مهندس یک مجموعهٔ تلویزیونی ایرانی است که در چهار فصل تولید شده‌است. بچه‌مهندس اولین سریال ایرانی است که در آن رابطه دوستی میان دختر و پسر نوجوان به نمایش درآمده است اولین فصل نخست این اثر نوشتهٔ سجاد ابوالحسنی و نگارش فیلمنامه فصل‌های دوم تا چهارم، بر عهدهٔ حسن وارسته بوده‌است سه فصل اول توسط علی غفاری و فصل چهارم آن را احمد کاوری کارگردانی کرده‌است تهیه و تولید این اثر بر عهده سعید سعدی بوده‌است بنا بر اظهارات تهیه‌کننده، این مجموعه از ابتدا برای ماه رمضان ساخته نشده‌بود اما با تصمیم مدیران سیما فصل اول آن در ۳۰ قسمت در ماه رمضان ۱۳۹۷ از شبکه دوم سیما پخش شد فصل دوم این مجموعه در دی ماه ۹۷، فصل سوم در ماه رمضان ۹۹، و فصل چهارم نیز در ماه رمضان ۱۴۰۰ پخش شد.
نکات برجسته:
– پرداخت به موضوع پرورشگاه، خودسازی و پیشرفت
– بازی خوب کودک (با بازی مهرداد صدیقیان در فصل بزرگسالی)
– ساختار هدفمند و قوی
—
۹. نون.خ (۱۳۹۸ تا کنون)
خلاصه داستان: داستان نورالدین خانزاده (با بازی سعید آقاخانی)، کشاورز و فعال اقتصادی کرد که همراه خانواده‌اش با چالش‌های اجتماعی و اقتصادی روبرو میشود.
نون خ نام مجموعهٔ تلویزیونی طنزِ ایرانی به کارگردانیِ سعید آقاخانی، تهیه‌کنندگی مهدی فرجی و نویسندگی امیر وفایی است که از شبکه یک پخش میشود. عنوان نون خ سرواژهٔ نام شخصیت اصلیِ داستان، نورالدین خانزاده است که به همراه هم‌آبادی هایش درگیر ماجراهایی میشود. تاکنون ۵ فصل از این مجموعه ساخته شده است که در سال‌هایِ ۱۳۹۸، ۱۳۹۹، ۱۴۰۰، ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ از شبکه یک پخش شده‌اند.
نکات برجسته:
– پرداخت به فرهنگ کردی
– شوخی‌های سالم و خانواده‌پسند
– موسیقی محلی جذاب و شخصیت‌پردازی قوی
—
۱۰. دودکش (۱۳۹۲)
خلاصه داستان: دو خانواده که با یکدیگر نسبت سببی دارند در یک ساختمان زندگی می‌کنند و هر بار درگیر ماجراهایی ساده اما بامزه می‌شوند.
دودکش یک مجموعه تلویزیونی ایرانی در سبک طنز به کارگردانی محمدحسین لطیفی و تهیه‌کنندگی زینب تقوایی و نویسندگی برزو نیک نژاد و حسن وارسته است. این سریال در رمضان ۱۳۹۲ از شبکه یک سیما پخش شد و فصل دوم آن یعنی پادری در ماه رمضان سال ۱۳۹۵ به عنوان اسپین‌آف این مجموعه از همین شبکه به نمایش گذاشته شد. همچنین فصل سوم این مجموعه با نام دودکش ۲ به کارگردانی برزو نیک نژاد از ۸ تیر ۱۴۰۰ از شبکه یک سیما پخش شد.
این سریال برای تعطیلات نوروزی سال ۱۳۹۲ تولید شده و قرار بوده در صورتی که سریال پایتخت ۲ آماده نشود، روی آنتن برود و پخش آن پس از تعطیلات نوروز نیز ادامه یابد. اما با آماده‌شدن آن سریال، شبکه یک با انجام تغییراتی در سریال دودکش، این سریال را در ۲۴ قسمت برای ماه رمضان در نظر گرفت
نکات برجسته:
– شخصیت‌های بامزه مثل فیروز و نصرت
– فضای طنز خانوادگی بدون اغراق
– دیالوگ‌های عامیانه و محبوب
—
۱۱. وضعیت سفید (۱۳۹۰)
خلاصه داستان: خانواده‌ای تهرانی در سال‌های جنگ، برای در امان بودن از حملات هوایی به حومه شهر می‌روند. تنش‌ها، خاطرات، عشق‌ها و چالش‌های زندگی خانوادگی در بستر زمان روایت میشود.
وضعیت سفید یک مجموعه تلویزیونی به کارگردانی حمید نعمت‌الله نویسندگی هادی مقدم‌دوست، حمید نعمت‌الله و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی است که از ۳ مهر تا ۱ آذر ۱۳۹۰ از شبکه سه سیما پخش شده است.
نکات برجسته:
– فضاسازی دقیق دهه ۶۰
– بازی چشمگیر امیرحسین فشنگچی و فرهاد قائمیان
– موسیقی دلنشین و نوستالژیک
—
۱۲. تا ثریا (۱۳۹۰)
خلاصه داستان: داستان مادری فداکار که برای حفظ خانواده‌اش دست به کارهایی خلاف قانون می‌زند. کشمکش بین وجدان، خانواده و قانون، قلب داستان است.
تا ثریا مجموعه تلویزیونی درام اجتماعی ساختهٔ سیروس مقدم و به تهیه‌کنندگی الهام غفوری محصول سال ۱۳۹۰ دربارهٔ ربا است. نویسنده فیلمنامه این سریال سعید فرهادی است. موسیقی این مجموعه ساخته آریا عظیمی نژاد و خواننده تیتراژ پایانی آن محمد اصفهانی است. این سریال در ۳۰ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای در پاییز ۹۰ به روی آنتن رفت.
نکات برجسته:
– تم درام قوی
– بازی بسیار خوب فاطمه معتمدآریا
– بحث برانگیز و اخلاق‌محور
—
۱۳. کیمیا (۱۳۹۴)
خلاصه داستان: داستان دختری به نام کیمیا، از دوران نوجوانی تا بزرگسالی، با محوریت خانواده و تحولات تاریخی اجتماعی کشور. ماجراهایی از انقلاب، جنگ، مهاجرت و بازگشت.
کیمیا یک مجموعه تلویزیونی ایرانی به کارگردانی جواد افشار و نویسندگی مسعود بهبهانی‌نیا و زهرا پارسافر است که از ۴ مهر تا ۲۰ بهمن ۱۳۹۴ از شبکه دو سیما پخش شده است.
این مجموعه علاوه بر تهران، آبادان، خرمشهر و دیگر مناطق استان‌های جنوبی در کشور گرجستان به‌ویژه پایتخت آن تفلیس نیز تصویربرداری داشته‌است کیمیا در ۱۱۰ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای تهیه شده‌است و از این نظر بعد از سریال نقطه‌چین طولانی ترین سریال ایرانی است
نکات برجسته:
– پروژه‌ای عظیم و بلندمدت
– پرداخت تاریخی اجتماعی
– نقش مادران و دختران در خانواده
—
۱۴. میوه ممنوعه (۱۳۸۶)
خلاصه داستان: حاج یونس (نقش‌آفرینی عالی علی نصیریان) پیرمرد متدین و خانواده‌دوستی است که ناگهان درگیر یک وسوسه عاشقانه میشود که زندگی‌اش را به چالش می‌کشد.
میوه ممنوعه یک مجموعه تلویزیونی به کارگردانی حسن فتحی و محصول سال ۱۳۸۶ است. این مجموعه تلویزیونی برای پخش در ماه رمضان از شبکه دو ساخته شد.
موسیقی متن این مجموعه تلویزیونی با آهنگسازی و با صدای احسان خواجه امیری بوده‌است که با استقبال زیادی در بین مخاطبان همراه شد.
نکات برجسته:
– روایت وسوسه، پشیمانی و بازگشت
– موسیقی تیتراژ بسیار محبوب
– کارگردانی هنرمندانه‌ی حسن فتحی
—
جمع‌بندی: چرا سریال‌های خانوادگی ایرانی هنوز محبوب‌اند؟
سریال‌های خانوادگی ایرانی اگرچه ممکن است گاهی ساده یا کلیشه‌ای به‌نظر برسند، اما در واقع ریشه در واقعیات زندگی مردم دارند. دغدغه‌های خانوادگی، عشق، فداکاری، مسئولیت، اختلاف نسل‌ها، تربیت فرزندان و مسائل مالی و اجتماعی، موضوعاتی‌اند که برای همه آشنا و ملموس هستند.
علاوه بر آن، برخی ویژگی‌های خاص باعث موفقیت این آثار شده‌اند:
۱. روایت واقع‌گرایانه
بسیاری از سریال‌های موفق خانوادگی از دل جامعه آمده‌اند و مسائلی را مطرح کرده‌اند که مردم هر روز با آن‌ها سر و کار دارند.
۲. بازیگران مردمی
چهره‌هایی چون علی نصیریان، پرویز پرستویی، گوهر خیراندیش، فاطمه معتمدآریا، رضا عطاران و… در کنار بازیگران جوان، باعث شده‌اند تا سریال‌ها برای نسل‌های مختلف جذاب باشند.
۳. ترکیب طنز و جدیت
حتی سریال‌هایی که بار احساسی یا دراماتیک دارند، معمولاً از چاشنی طنز غافل نمی‌مانند. این موضوع به جذابیت آثار می‌افزاید.
۴. موسیقی‌های ماندگار
از موسیقی متن خانه سبز گرفته تا تیتراژهای سریال‌های جدیدتر مثل «بچه مهندس» یا «نون.خ»، این آثار نقش زیادی در ماندگاری سریال‌ها در ذهن مردم دارند.
نتیجه‌گیری
در نهایت باید گفت که سریال‌های خانوادگی ایرانی، آیینه‌ای از فرهنگ، تاریخ و زندگی واقعی مردم‌اند. آن‌ها در کنار سرگرمی، می‌توانند آموزش، امید و انسجام خانواده‌ها را تقویت کنند. با ورود نسل جدیدی از کارگردانان و استفاده از تکنولوژی‌های مدرن، می‌توان به آینده‌ی این ژانر در ایران امیدوار بود.
اگر سریال خاصی مدنظرت هست که دوست داری بیشتر بررسی کنم، یا می‌خوای این مقاله رو برای ارائه یا چاپ آماده کنیم، خوشحال می‌شم برات انجام بدم.
هیج دیدگاهی ثبت نشده ;(